Bezpieczna farmakoterapia
Ogólny poradnik bezpiecznego stosowania leków
Ogólny poradnik bezpiecznego stosowania leków
1. Przeczytaj ulotkę!
- Przed rozpoczęciem stosowania leku przeczytaj dołączoną do niego ulotkę. Szczególną uwagę zwróć na opisane w ulotce przeciwwskazania oraz interakcje.
- Uważaj, niektóre leki mogą upośledzać sprawność psychofizyczną, dlatego przyjmując je nie należy prowadzić samochodu.
- Jeżeli informacje zawarte w ulotce są niezrozumiałe lub niepokojące, skontaktuj się z lekarzem lub farmaceutą.
2. Uważaj, gdy stosujesz kilka preparatów jednocześnie!
- Zawsze informuj lekarza, jeżeli przyjmujesz leki przepisane przez innego lekarza, witaminy, preparaty ziołowe lub suplementy diety.
- Leki mogą wchodzić między sobą w interakcje powodując działania niepożądane.
- Ryzyko to zwiększa się przy jednoczesnym stosowaniu więcej niż pięciu leków.
Jeżeli zażywasz więcej niż 5 różnych preparatów dziennie, skontaktuj się z lekarzem lub farmaceutą w celu oceny bezpieczeństwa.
3. Uważaj na suplementy diety i leki bez recepty!
- Suplement diety to preparat uzupełniający niedobory składników pokarmowych.
Mając wybór między lekiem bez recepty, a suplementem wybierz lek, ponieważ potwierdzono jego skuteczności oraz bezpieczeństwa stosowania. - Gdy kupujesz leki bez recepty, pamiętaj, że nie służą one do stosowania przewlekłego i mogą być używane wyłącznie do krótkoterminowego leczenia ( ból głowy, ból zęba, bóle stawów/kręgosłupa, alergiczne). Uważaj, aby nie nadużywać tych leków.
- Leki o różnych nazwach handlowych mogą zawierać tę samą substancję czynną! Nie należy stosować łącznie dwóch i więcej leków posiadających tę samą substancję czynną.
- Nie stosuj samodzielnie żadnych leków ani innych preparatów jeżeli aktualnie jesteś leczony z powodu choroby nowotworowej, gdyż mogą wystąpić poważne powikłania.
4. Zachowaj szczególną ostrożność!
- Uważaj stosując leki u dzieci, zwłaszcza noworodków i niemowląt, u kobiet w ciąży i w okresie karmienia, a także u osób starszych. W tych grupach niektóre leki są przeciwwskazane lub maja odmienne dawkowanie.
- Poinformuj lekarza, jeżeli jesteś w ciąży lub karmisz piersią!
5. Zgłaszaj działania niepożądane
- Za działanie niepożądane możemy uważać każdą nieprzyjemną, niepokojącą czy wręcz szkodliwą reakcję, która pojawia się w trakcie, czy na skutek stosowania jednego lub wielu leków. Niekiedy reakcja taka może wystąpić nawet po zakończeniu leczenia.
- Zawsze poinformuj lekarza, jeżeli po zażyciu leku wystąpił jakiś niepokojący objaw, np. złe samopoczucie, wysypka, duszność, omdlenie, utrata przytomności.
- Pojawienie się działania niepożądanego można zgłosić m.in. lekarzowi lub farmaceucie lub też samodzielnie wypełniając odpowiedni formularz.
6. Przyjmuj lek w dawce zapisanej przez lekarza oraz w zaleconych odstępach czasu!
- Bardzo pomocna w zachowaniu odpowiedniego schematu dawkowania leków może być kasetka z podziałem na dzień tygodnia i/lub porę dnia.
- Gdy zapomnimy przyjąć dawkę leku, należy zrobić to jak najszybciej. Kolejną dawkę należy zażyć o stałej porze.
- Nie wolno na własną rękę odstawiać leczenia przewlekłego, na przykład na nadciśnienie, przeciwzakrzepowego, na cholesterol.
- Bardzo ważna jest systematyczność, co pozwala na utrzymanie odpowiedniego stężenia leku we krwi.
7. Pamiętaj o prawidłowym sposobie przyjmowania leków!
- Istnieje grupa leków, na którą może wpływać jedzenie. Część z nich będzie wymagała zażywania na czczo, ale są również takie leki, które najlepiej wchłaniają się zażywane pomiędzy posiłkami.
- Jeśli nie masz pewności jak lek powinien być stosowany i czy jedzenie nie zaburza działania leku, wówczas najlepiej zażyć lekarstwo godzinę przed albo 2 godziny po posiłku.
- Tabletki o modyfikowanym uwalnianiu (R, RETARD, PROLONGATUM, PROLONGED RELEASE, LONG, DEPOT, CHRONO, CONTINUS, DUR; ER, XR, XL, SR, SL, MR, CR, ZOC, ZK, EN, EC, HBS) zawsze należy połykać w całości, nie wolno ich rozgryzać, dzielić ani rozkruszać, jeżeli posiadają specjalną otoczkę, bez przedziałki.
- Leki najlepiej popijać niegazowana wodą temperaturze pokojowej w ilości odpowiadającej około 200 ml. Płyn wspomaga rozpad tabletki i przyspiesza jej działanie. Nie wolno w żadnym wypadku popijać leków sokiem grejpfrutowym, alkoholem, kawą lub herbatą, zwłaszcza gorącą. Napoje te zawierają składniki, które mogą wchodzić w interakcje z substancjami leczniczymi, co może skutkować osłabieniem lub nasileniem ich działania albo wystąpieniem niepożądanych skutków ubocznych.
8. Nie przerywaj kuracji!
Stosuj lek tak długo jak zalecił lekarz. Nie należy skracać czasu stosowania leku nawet, gdy czujesz się lepiej i wydaje ci się, że objawy choroby minęły.
Zasada ta dotyczy szczególnie stosowania antybiotyków. Zbyt krótkie stosowanie antybiotyku może prowadzić do wystąpienia oporności bakterii, przez co następnym razem leczenie może okazać się nieskuteczne.
9. Pamiętaj o badaniach!
Podczas stosowania niektórych leków należy okresowo wykonywać badania laboratoryjne. Dotyczy to w szczególności niektórych leków przeciwzakrzepowych, moczopędnych, psychotropowych, antykoncepcyjnych, przeciwarytmicznych, leków stosowanych w niewydolności serca oraz leków cytostatycznych.
10. Pamiętaj o prawidłowym sposobie przechowywania!
Przechowuj leki w odpowiedni sposób zwracając uwagę czy:
- lek nie jest w zasięgu dzieci?
- lek przechowywać w temperaturze pokojowej, czy w lodówce?
- lek jest wrażliwy na światło?
- jaki ma termin ważności i jak długo można stosować lek po pierwszorazowym otwarciu opakowania?
11. Sporządź i miej zawsze przy sobie aktualną indywidualną listę przyjmowanych leków!
- W nagłych stanach zagrożenia życia taka lista pomoże lekarzom i ratownikom wdrożyć skuteczne postępowanie.
- Indywidualna lista leków jest też pomocna, gdy leczysz się u kilku specjalistów, ponieważ pozwala lepiej koordynować leczenie.
- Indywidualna lista leków jest niezbędna podczas kwalifikacji do planowanych zabiegów chirurgicznych.
Poradnik bezpiecznego stosowania leków dla pacjentów żywionych dojelitowo
Do podania leków pacjentowi żywionemu dojelitowo można wykorzystać sztuczny dostęp, ale takie postępowanie zwykle wiąże się ze stosowaniem leków poza wskazaniami rejestracyjnymi i wymaga wcześniejszej weryfikacji przez lekarza lub farmaceutę. Prawidłowa ocena takiej formy farmakoterapii może zapobiec groźnym powikłaniom w leczeniu żywieniowym, przyczynić się do zminimalizowania ryzyka pojawienia działań niepożądanych oraz interakcji lekowych i niezgodności pomiędzy lekami, a składnikami diet jak również uszkodzenia zgłębnika.
Nie wolno podawać samowolnie leków przez sztuczny dostęp do żywienia dojelitowego bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.
W celu weryfikacji bezpieczeństwa stosowania leków zleć przegląd leków naszej aptece – ONLINE.
Ogólne zasady podaży leków przez zgłębnik:
Pamiętaj!
1. Należy oddzielnie podawać poszczególne produkty lecznicze i przepłukać zgłębnik przed, pomiędzy i po każdym leku, używając 10-30 ml odpowiedniego roztworu.
Nie można jednocześnie rozdrabniać więcej niż jednego leku, ani zawieszać kilku leków w jednym rozpuszczalniku ze względu na ryzyko interakcji.
Przed przygotowaniem kolejnego leku pamiętaj o dokładnym oczyszczeniu moździerza z pozostałości poprzedniego preparatu, ponieważ to również może być przyczyną wspomnianych już wyżej interakcji.
2. Przed podaniem leku przez sztuczny dostęp należy go odpowiednio przygotować
- tabletkę należy rozkruszyć w moździerzu na drobny proszek, dodając wodę do uzyskania konsystencji zawiesiny, przenieść do strzykawki,
- zawartość kapsułki wysypać i po zmieszaniu z wodą przenieść do strzykawki,
- zawartość kapsułki z granulatem zawiesić w odpowiednim płynie, zależnym od stosowanego leku,
- płynną zawartość kapsułki podać bezpośrednio po przepłukaniu zgłębnika,
- tabletki, granulat do sporządzania roztworu lub zawiesiny przygotować zgodnie z zaleceniami producenta leku
- leki płynne odmierzyć.
Jeśli nie ma specjalnych zaleceń wskazanym rozpuszczalnikiem do przygotowania leków do podania przez sztuczny dostęp jest woda, a w przypadku podaży do jelita lub dwunastnicy jałowy 0,9% roztwór NaCl.
3. Nie wszystkie tabletki można dzielić bądź rozkruszać
Stałe doustne postaci leków, których nie można kruszyć przed podaniem do zgłębnika:
- tabletki o przedłużonym lub modyfikowanym uwalnianiu, doustne systemy terapeutyczne (symbole ułatwiające ich identyfikację w nazwie handlowej: XR, XL, ER, SR, SL, R ,MR, CR, ZOK, retard, prolongatum, long, depot, chrono),
- tabletki dojelitowe (określane najczęściej symbolem EN lub EC),
- tabletki podjęzykowe i dopoliczkowe,
- tabletki, kapsułki dożołądkowe tzw. flotacyjne,
- leki zawierające substancje alergizujące, kancerogenne, teratogenne, cytotoksyczne ze względu na zagrożenie zdrowia. Leki te jeżeli zachodzi taka potrzeba należy kruszyć z zachowaniem specjalnych środków ostrożności.
4. Nie należy zamieniać samodzielnie leków.
Nawet jeśli zawierają tę samą substancję leczniczą w tej samej dawce.
O pomoc w wyborze odpowiedniej formy leku zawsze możesz zapytać farmaceutę.
5. Nie należy dodawać leków bezpośrednio do diet przemysłowych.
Należy robić przerwę w podawaniu diety na minimum 30 min przed i po podaniu leku, ponieważ istnieje ryzyko wystąpienia interakcji między substancję leczniczą, a składnikami diety.
6. Należy zwracać uwagę na drożność zgłębnika.
Bardzo istotne jest zapoznanie się parametrami zgłębnika lub przetoki.
Od ich średnicy będzie zależeć ryzyko ewentualnej utraty drożności. Dla małych średnic preferowane będzie użycie leków w postaci płynnej.
Aby zapobiegać zatkaniu zgłębnika stosować się do powyższych zaleceń.
7. Należy stosować się również do ogólnych zaleceń bezpiecznego stosowania leków.
Ogólny schemat podawania leków przez sztuczny dostęp do żywienia dojelitowego
1. Przerwać podawanie żywienia pół godziny przed podaniem leku.
2. Przepłukać zgłębnik ok 10-30 ml odpowiedniego roztworu.
3. Przygotować produkt leczniczy do podania.
4. Zawartość strzykawki lub odmierzony lek podać choremu.
5. Przepłukać strzykawkę ok 10 ml płynu i ponownie podać do zgłębnika.
6. Dodatkową porcją płynu przepłukać jeszcze raz sztuczny dostęp.
7. Jeśli nie ma innych zaleceń, po ok. 30 min. od podania leku można kontynuować żywienie
Poradnik bezpiecznego stosowania leków dla pacjentów żywionych pozajelitowo
Leki doustne
Stosowanie leków doustnych u pacjentów żywionych pozajelitowo nie jest przeciwwskazane jednak wymaga szczególnej uwagi. Na skutek znacznego skrócenia jelita podczas zabiegu chirurgicznego czasem również z wyłonieniem stomii lub przez choroby zapalne jelit, wchłanianie substancji leczniczej z leku może być zmniejszone lub nawet niemożliwe. Brak odpowiedniego wchłaniania może doprowadzić do osłabienia lub całkowitego braku działania leku po podaniu doustnym. Odpowiednia forma leku może być kluczowa dla skuteczności leczenia.
O pomoc w wyborze odpowiedniej formy leku zawsze możesz zapytać farmaceutę.
W celu weryfikacji bezpieczeństwa stosowania leków zleć przegląd leków naszej aptece – ONLINE.
1. Pamiętaj, że najlepiej wchłaniane są substancje lecznicze podawane w postaci roztworu takie jak:
• syropy.
• zawiesiny.
• krople.
• oraz tabletki i granulaty do sporządzania zawiesin/roztworów i tabletki ulegające rozpadowi w jamie ustnej.
2. Jeżeli lek występuje tylko w formie stałej najodpowiedniejsze są:
• tabletki do rozgryzania lub żucia (nie należy połykać w całości!),
• tabletki, które można kruszyć, rozpuszczać w płynach,
• kapsułki, których zawartość można wysypać.
Rozkruszone tabletki oraz zawartość kapsułek można wsypać do szklanki wody i wypić tak przygotowaną zawiesinę.
3. Staraj się unikać tabletek o modyfikowanym uwalnianiu
(oznaczone na opakowaniu symbolami R, RETARD, PROLONGATUM, PROLONGED RELEASE, LONG, DEPOT, CHRONO, CONTINUS, DUR; ER, XR, XL, SR, SL, MR, CR, ZOC, ZK, EN, EC, HBS)
Jeżeli dany preparat występuje tylko w postaci tabletek o modyfikowanym uwalnianiu, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym i rozważyć możliwość zastąpienia innym lekiem o podobnym działaniu i odpowiedniej postaci.
4. Nie zamieniaj stale zażywanych leków,
nawet jeśli zawierają tę samą substancję leczniczą w tej samej dawce bez konsultacji z lekarzem prowadzącym.
5. Pamiętaj, w razie braku skuteczności leczenia drogą doustną skonsultuj się z lekarzem,
który może zlecić leki o alternatywnej drodze podania, która będzie skuteczna np. trandermalnej (plastry), wziewnej lub pozajelitowej.
3. Stosuj się również do ogólnych zaleceń bezpiecznego stosowania leków.
Leki dożylne
Bardzo często istnieje konieczność jednoczesnego podania żywienia pozajelitowego i innych leków dożylnych. Najbardziej odpowiednie i pożądane jest ich wprowadzenie oddzielnym wlewem bez wykorzystania cewnika do żywienia pozajelitowego, aby zapobiec mieszaniu się roztworów i zajściu niezgodności.
Najczęstsze powikłania po wystąpieniu reakcji niezgodności leków z mieszaniną odżywczą to:
- utrata drożności cewnika,
- zatory naczyń,
- niepowodzenie terapii.
Pamiętaj, podczas podawania leków należy zachować odpowiednią procedurę:
- zatrzymać wlew żywienia,
- przepłukać linię naczyniową 0,9% roztworem NaCl (soli fizjologicznej) do przepłukiwań cewnika,
- podać lek,
- przepłukać ponownie linię naczyniową 0,9% roztworem NaCl do przepłukiwań cewnika,
- włączyć ponownie wlew żywienia.
Nie wolno podawać samowolnie leków cewnikiem przeznaczonym do żywienia pozajelitowego bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.
W celu weryfikacji bezpieczeństwa stosowania leków zleć przegląd leków naszej aptece – ONLINE.